Literatuurgeschiedenis, de Gouden Eeuw

Multiculti: literatuur in de koloniën.

1. Er is een groot verschil tussen gedichten als die van Mauricius en het werk van Hogendorp en Haafner, dat om andere redenen werd geschreven. Leg uit. 

Mauricius schreef de gedichten om te vertellen wat Suriname allemaal aan hem te danken had, Hogendorp en Haafner schreven gedichten om felle kritiek te uiten op de Nederlandse kolonisatie.

2. Dirk van Hogendorps Kraspoekol, of de slavernij, een felle aanval op het koloniale systeem, werd in 1801 in de Haagse schouwburg opgevoerd. Daar veroorzaakte het zoveel weerstand, dat al na de eerste akte het spel moest worden gestaakt, wegens geschreeuw, gefluit en vechtpartijen in de zaal. Wat zou de reden geweest kunnen zijn voor de woede van het publiek? 

De toeschouwers in de zaal waren waarschijnlijk welvarend, anders konden ze geen kaartje betalen. Rijken waar het vaak juist eens met de expansie van Nederland en waren dan ook voorstander van het kolonialisme.

3. Lees de auteur pagina over Jacob Haafner en het bijbehorende tekstfragment in het terzijde. Wat is volgens Haafner het verschil tussen Aziaten en Europeanen? Zijn de Europeanen verlicht?

Er is volgens Haafner geen verschil tussen verschillende soorten mensen. Iedereen is vrij en gelijk, vond hij. Volgens hem was er dus ook geen reden voor de Europeanen om zich superieur te voelen of gedragen.

Kinderliteratuur.

1. Waarom waren de kindergedichten van Van Alphen zo succesvol? 

Zijn kindergedichten beschreven voor het eerst in Nederlandse kindertaal het leven van Nederlandse kinderen en Nederlandse problemen. Voor die tijd werden kinderteksten altijd vertaald uit andere talen, nu gingen ze eindelijk over voor de kinderen herkenbare situaties.

2. Leg uit waarom kinderliteratuur eigenlijk net zo leerzaam was voor ouders als voor kinderen.

Het leerde de ouders over de problemen van hun kinderen. Ook verwerkten sommige schrijvers hun mening over maatschappelijke zaken in hun kinderteksten.

3. Lees de tekstpagina De kleine Grandisson. De schrijfster wil met dit boek kinderen het goede voorbeeld geven. Leg aan de hand van Karels avontuur uit wat er zo goed of bijzonder is aan zijn gedrag. 

Karel is gehoorzaam maar vooral heel behulpzaam. Hij redt de majoor en zorgt voor hem. Hij verricht een heldendaad geleid door emoties en deugden. Je moet vooral je hart leren, niet per se je verstand vergroten. 

Sara Burgerhart: roman in brieven.

1. De briefroman wordt ook wel aangeduid als roman-nieuwe stijl. Wat is nieuw aan de briefroman?

In de briefroman draaide het om gedachten, psychologie en gevoelens van de personages, waar het bij avonturenromans nog draaide om anekdotes en avonturen.

2. Waarom zijn brieven zo geschikt om een verhaal te vertellen?

Brieven zijn overzichtelijk, makkelijk te begrijpen en het is eenvoudig om er de mening of gevoelens van de personages in te verwerken. De schrijver kan de verschillende personages over verschillende situaties of onderwerpen aan elkaar laten schrijven.

3. De les die Wolff en Deken hun lezeressen voorhouden zou je kunnen omschrijven als 'eerst denken, dan doen'. Lees de tekstpagina Sara Burgerhart. Wat had Sara moeten denken of doen? Wie vind je naïever, Sara of R.?

Ze had zich niet zo makkelijk door R. laten inpakken. Ze had eerst moeten nadenken wat ze wilde, of ze hem wilde, voordat ze met hem mee ging. Sara is naïever dan R. omdat zij hem blind vertrouwd voor hoe hij zich voordoet, zonder dat ze echt weet wie hij is.

Literatuur en revolutie.

1. Probeer te verklaren waarom tijdschriften belangrijk zijn voor het ontstaan van een publieke opinie. 

In de tijdschriften kon men optimaal gebruik maken van hun vrijheid van pers en meningsuiting. Men kon nu eindelijk hun mening over politiek en andere maatschappelijke zaken laten horen. Dit was een handige manier om een mening uit het volk naar voren te laten komen. Het volk kreeg dus een middel van meningsuiting. 

2. Janus is een beschermgod met twee gezichten die ieder een kant opkijken. Leg uit waarom het literair-politieke weekblad Janus (1787) voor deze titel gekozen zou kunnen hebben.

Het blad Janus had kritiek op beide politieke partijen; de orangisten en de patriotten. Aangezien de god Janus twee gezichten heeft en zich dus verdeeld over twee kanten maar ze wel allebei bekijkt, is dit een passende naam voor het tijdschrift. 

3. Ga naar de auteurspagina Jacobus Bellamy en klik op het terzijde ‘Jacobus Bellamy als patriottisch dichter’. Lees het fragment. Leg uit hoe Bellamy met dit gedicht over stadhouder Willem V bijdroeg aan de publieke opinie.  

Bellamy draagt met dit gedicht bij aan de publieke opinie omdat hij openlijk zijn kritische mening geeft over een zakelijk persoon. Hij uit dus vanuit het volk zijn mening horen over Willem V.

Vernieuwing op het toneel.

1. Waarom bloeit het toneelleven in de Noordelijke Nederlanden minder dan in de Zuidelijke Nederlanden?

De protestantse kerk had kritiek op toneel en perkte de vrijheid hiervan ook enorm in. Zo mochten er geen toneelstukken worden gespeeld op zondag en mochten ze niet gaan over politiek of geloof. De kleine vrijheid zorgde dus dat men minder interesse had voor toneel.

2. Waarom waren burgerlijke treurspelen modern?

Burgerlijke treurspelen waren modern omdat ze niet meer gingen over Bijbelse en klassieke helden maar over het leed van gewone burgers in moderne, verlichte tijden. 

3. Lees de auteurspagina over Pieter Langendijk en het terzijde over het Frans-classicisme. Waarom zou Langendijk voornamelijk over de liefde hebben geschreven?

Het paste bij de tijd waarin hij leefde.

Krinke Kesmes, een vroeg imaginair reisverhaal.

1. Leg uit waarom en hoe imaginaire reisverslagen in dienst stonden van de Verlichting.

De 'reisverhalen' gingen over landen, gebieden en volken die nog niemand had gevonden of die niet bestonden. Dit paste bij de vernieuwing die in de Verlichting werd gezocht. De auteurs konden door deze verhalen dromen over een beter, rechtvaardiger samenlevingen.

2. Waarom kozen verlichte schrijvers volgens jou voor een onbewoond eiland om iemand een nieuw bestaan te laten opbouwen?

Hier waren geen factoren van invloed behalve de persoon zelf. Ze konden zichzelf daar volledig ontwikkelen zonder dat er tegenslagen of obstakels aanwezig waren. Men kon leven hoe ze dat altijd al hadden gewild. 

3. Ga naar de tekstpagina Krinke Kesmes en lees het tekstfragment. De hoofdpersoon is volmaakt gelukkig met zijn eenzame, eenvoudige, zelf opgebouwde bestaan. Hij is vrij en blij. Ook dit is een manier om de lezer aan het denken te zetten. Probeer te verklaren waarom.

Op deze manier denkt de lezer hoe zijn/haar leven is opgebouwd en of ze niet gelukkiger zou leven als je afgesloten en alleen zou zijn. Als je zelf kunt beslissen hoe je leeft, maak je je eigen leven vanzelf beter en gelukkiger.